Niezwyczajni ludzie
Nowe spojrzenie na autyzm
Przekład: Joanna Bilmin-Odrowąż
Seria: Spektrum
Liczba stron: 256
Format: 16,5x23,5 cm
Data publikacji: 22.03.2017
Data wydania e-booka: 16.07.2020
Opis książki
Obowiązkowa lektura dla rodziców, nauczycieli, terapeutów i opiekunów osób z autyzmem.
Umożliwia spojrzenie na świat ludzi ze spektrum autyzmu od wewnątrz, zapewnia współczującą, głęboką perspektywę, która dodaje nadziei i podnosi na duchu specjalistów i członków rodziny, ukazując autyzm nie jako straszliwą niepełnosprawność, lecz jako niezwykły wymiar człowieczeństwa. Na książkę składają się inspirujące historie będące rezultatem 40-letniego doświadczenia dr. Prizanta, zdobytego podczas pracy na uniwersytetach, w szkołach, szpitalach oraz świadczenia usług w ramach prywatnej praktyki.
„Mistrzowski traktat postulujący niezbędne zmiany w naszym postrzeganiu osób z autyzmem oraz udzielaniu im pomocy. To lektura dla rodziców i wszystkich świadczących profesjonalne usługi osobom z poważnymi niepełnosprawnościami – nie tylko tym z autyzmem. Mam nadzieję, że ta wyjątkowa książka przyniesie zmianę myślenia i praktykę zgodną z jej założeniami”.
dr David E. Yoder, Wydział Nauk o Zdrowiu,
Wyższa Szkoła Medyczna Uniwersytetu Karoliny Północnej, Chapel Hill
„Jest to najbardziej przepełniona empatią i głęboką mądrością książka o autyzmie, jaką do tej pory przeczytałem. Empatyczna i mądra publikacja o byciu człowiekiem. Nie da się przecenić przemieniającej mocy tej książki: otwiera serce, poszerza zakres widzenia tam, gdzie panowała tylko mgła, i inspiruje do głębokiego spojrzenia na coś, co wywoływało jedynie odruchową reakcję”.
Rabin Bradley Shavit Artson, Amerykański Uniwersytet Żydowski
Umożliwia spojrzenie na świat ludzi ze spektrum autyzmu od wewnątrz, zapewnia współczującą, głęboką perspektywę, która dodaje nadziei i podnosi na duchu specjalistów i członków rodziny, ukazując autyzm nie jako straszliwą niepełnosprawność, lecz jako niezwykły wymiar człowieczeństwa. Na książkę składają się inspirujące historie będące rezultatem 40-letniego doświadczenia dr. Prizanta, zdobytego podczas pracy na uniwersytetach, w szkołach, szpitalach oraz świadczenia usług w ramach prywatnej praktyki.
„Mistrzowski traktat postulujący niezbędne zmiany w naszym postrzeganiu osób z autyzmem oraz udzielaniu im pomocy. To lektura dla rodziców i wszystkich świadczących profesjonalne usługi osobom z poważnymi niepełnosprawnościami – nie tylko tym z autyzmem. Mam nadzieję, że ta wyjątkowa książka przyniesie zmianę myślenia i praktykę zgodną z jej założeniami”.
dr David E. Yoder, Wydział Nauk o Zdrowiu,
Wyższa Szkoła Medyczna Uniwersytetu Karoliny Północnej, Chapel Hill
„Jest to najbardziej przepełniona empatią i głęboką mądrością książka o autyzmie, jaką do tej pory przeczytałem. Empatyczna i mądra publikacja o byciu człowiekiem. Nie da się przecenić przemieniającej mocy tej książki: otwiera serce, poszerza zakres widzenia tam, gdzie panowała tylko mgła, i inspiruje do głębokiego spojrzenia na coś, co wywoływało jedynie odruchową reakcję”.
Rabin Bradley Shavit Artson, Amerykański Uniwersytet Żydowski
O Autorach
Dr Barry M. Prizant jest jednym z najważniejszych światowych autorytetów w dziedzinie autyzmu. Prowadził setki seminariów, przemawiał w 49 stanach i ponad 20 krajach, napisał liczne artykuły i rozdziały w publikacjach naukowych. Jest głównym twórcą modelu SCERTS®.
Tom Fields-Meyer pracował jako senior writer magazynu „People”. Jest współautorem wielu książek, a jego artykuły i eseje ukazywały się na łamach „The New York Times Magazine”, „The Wall Street Journal” oraz „Los Angeles Times”.
Tom Fields-Meyer pracował jako senior writer magazynu „People”. Jest współautorem wielu książek, a jego artykuły i eseje ukazywały się na łamach „The New York Times Magazine”, „The Wall Street Journal” oraz „Los Angeles Times”.
Język publikacji
polski
Tytuł oryginału
Uniquely Human. A Different Way of Seeing Autism
Język oryginału
angielski
Wydanie
pierwsze
Autorzy
Barry M. Prizant
, Tom Fields-Meyer
Tłumaczenie
Joanna Bilmin-Odrowąż
Projekt okładki
Agnieszka Winciorek
ISBN: 978-83-233-4222-9
e-ISBN (pdf): 978-83-8179-588-3
POLECANE KSIĄŻKI
105,00
zł
84,00
zł
NOWOŚCI
Of What Is Passing: Present-Tense Narration in the Contemporary Historical Novel
( Oprawa miękka ze skrzydełkami )
44,10
zł
35,28
zł
Niezwyczajni ludzie
Nowe spojrzenie na autyzm
SPIS TREŚCI
Słowo od autora 11
Przedmowa. Nowe spojrzenie na autyzm 13
Część pierwsza. Zrozumieć autyzm
Rozdział 1. Zapytaj „dlaczego?” 25
Wyzwanie labilności emocjonalnej 27
Strategie radzenia sobie w trudnych sytuacjach i zachowania stabilizujące 30
Ludzie jako czynniki regulujące 34
Dlaczego zrozumienie „zachowań” jest takie ważne 36
Jak dorośli mogą się przyczynić do utraty równowagi 37
Potęga słuchania i budowania zaufania 40
Rozdział 2. Słuchaj 45
Przedefiniowanie echolalii 47
Jak zrozumiałem echolalię 49
Alternatywny sposób komunikacji 52
Każda rodzina ma swój własny język 54
Echolalia jako strategia uczenia się 55
Słuchanie sprzyja komunikacji 58
Rozdział 3. Fascynacje 61
Potencjał fascynacji 62
Skąd się biorą fascynacje? 64
Król myjni samochodowych i inne niezwykłe opowieści o fascynacjach 67
Wykorzystywanie zainteresowań do budowania relacji 71
Fascynacje innymi ludźmi 73
Gdy fascynacje przysparzają problemów 75
Nauka – „na wszystko jest czas i miejsce” 76
Wykorzystywanie mocnych stron 77
Rozdział 4. Zaufanie, strach i kontrola 81
Nieumiejętność zaufania 82
Zaufanie do własnego ciała 83
Zaufanie do świata 84
Zaufanie do ludzi 87
Funkcja strachu 88
Pomóc dzieciom pokonać strach 89
Kontrola: naturalna reakcja na strach i niepokój 93
W jaki sposób dzieci wywierają kontrolę 94
Kontrola w relacjach międzyludzkich 97
Budowanie zaufania 97
Rozdział 5. Pamięć emocjonalna 101
Wpływ pamięci emocjonalnej 102
Jak wspomnienia mogą wyjaśnić zachowanie 103
Wszystko może się do tego przyczynić 106
Lekcja o PTSD 108
Jak można stwierdzić, czy pamięć emocjonalna jest problemem? 110
Radzenie sobie z pamięcią emocjonalną: jak pomóc? 110
Praca nad pozytywną pamięcią emocjonalną 111
Rozdział 6. Zrozumienie społeczne 115
Wyzwanie związane z przyswajaniem reguł społecznych 116
Trudności w odczytywaniu sytuacji towarzyskich 119
Ograniczenia możliwości przyswojenia zasad społecznych 120
Przestrzeganie zasad może prowadzić do nieporozumień 122
Znaczenie dosłowności 123
Kiedy szczerość jest najlepszą strategią 124
Stres związany z nieporozumieniem 125
Zrozumienie społeczne i szkoła 128
Rozumienie emocji 131
Jak nie uczyć o emocjach 133
Nauka o życiu społecznym: jaki jest cel? 134
Rola niewypowiedzianych założeń 136
Część druga. Życie z autyzmem
Rozdział 7. Co trzeba zrobić, by „mieć to coś” 141
„Mieć to coś” w akcji 147
Nauczyciele, którzy „mają to coś” 152
Spotykanie ludzi, którzy są pozbawieni tego czegoś 153
To ważne, by wiedzieć, jaka jest nasza rola 158
Rozdział 8. Mądrość grupy znajomych 159
Rodzice są ekspertami 160
Idź za głosem serca, kieruj się intuicją 163
Znajdź społeczność 164
Załóż, że szklanka jest w połowie pełna 165
Nie trać wiary 166
Zaakceptuj swoje emocje i wyrażaj je 168
Bądź odpowiednio asertywny, nie agresywny (i miej świadomość różnicy) 169
Wybieraj, o co walczysz 171
Odkryj poczucie humoru 172
Naciskaj na szacunek 173
Znajdź upust dla swojej energii 174
Rozdział 9. Prawdziwi eksperci 177
Ros Blackburn: „Nie udzielam się towarzysko” 178
Michael John Carley: „Musimy usłyszeć o tym, co jesteśmy w stanie zrobić” 182
Stephen Shore: „Zaakceptowali mnie” 186
Rozdział 10. Perspektywiczne spojrzenie 191
Rodzina Randallów: „Jeżeli daje się mu szansę, to on ją wykorzystuje” 192
Rodzina Correiów: „On uczy mnie, jak żyć” 197
Rodzina Domingue’ów: „Musimy iść za głosem serca” 201
Rodzina Canhów: „Musisz tyrać, żeby ci się udało” 206
Rozdział 11. Rozbudź ducha 211
Pytanie o możliwość wyzdrowienia 212
Inna rodzina, inne marzenia 214
Małe kroczki zmieniają perspektywę 216
Szczęście i świadomość siebie czy sukces edukacyjny? 217
Znaczenie samozaparcia 218
Rozdział 12. Ważne pytania 221
Przewodnik po źródłach 237
O modelu SCERTS® 243
Podziękowania 245
Indeks 249
Przedmowa. Nowe spojrzenie na autyzm 13
Część pierwsza. Zrozumieć autyzm
Rozdział 1. Zapytaj „dlaczego?” 25
Wyzwanie labilności emocjonalnej 27
Strategie radzenia sobie w trudnych sytuacjach i zachowania stabilizujące 30
Ludzie jako czynniki regulujące 34
Dlaczego zrozumienie „zachowań” jest takie ważne 36
Jak dorośli mogą się przyczynić do utraty równowagi 37
Potęga słuchania i budowania zaufania 40
Rozdział 2. Słuchaj 45
Przedefiniowanie echolalii 47
Jak zrozumiałem echolalię 49
Alternatywny sposób komunikacji 52
Każda rodzina ma swój własny język 54
Echolalia jako strategia uczenia się 55
Słuchanie sprzyja komunikacji 58
Rozdział 3. Fascynacje 61
Potencjał fascynacji 62
Skąd się biorą fascynacje? 64
Król myjni samochodowych i inne niezwykłe opowieści o fascynacjach 67
Wykorzystywanie zainteresowań do budowania relacji 71
Fascynacje innymi ludźmi 73
Gdy fascynacje przysparzają problemów 75
Nauka – „na wszystko jest czas i miejsce” 76
Wykorzystywanie mocnych stron 77
Rozdział 4. Zaufanie, strach i kontrola 81
Nieumiejętność zaufania 82
Zaufanie do własnego ciała 83
Zaufanie do świata 84
Zaufanie do ludzi 87
Funkcja strachu 88
Pomóc dzieciom pokonać strach 89
Kontrola: naturalna reakcja na strach i niepokój 93
W jaki sposób dzieci wywierają kontrolę 94
Kontrola w relacjach międzyludzkich 97
Budowanie zaufania 97
Rozdział 5. Pamięć emocjonalna 101
Wpływ pamięci emocjonalnej 102
Jak wspomnienia mogą wyjaśnić zachowanie 103
Wszystko może się do tego przyczynić 106
Lekcja o PTSD 108
Jak można stwierdzić, czy pamięć emocjonalna jest problemem? 110
Radzenie sobie z pamięcią emocjonalną: jak pomóc? 110
Praca nad pozytywną pamięcią emocjonalną 111
Rozdział 6. Zrozumienie społeczne 115
Wyzwanie związane z przyswajaniem reguł społecznych 116
Trudności w odczytywaniu sytuacji towarzyskich 119
Ograniczenia możliwości przyswojenia zasad społecznych 120
Przestrzeganie zasad może prowadzić do nieporozumień 122
Znaczenie dosłowności 123
Kiedy szczerość jest najlepszą strategią 124
Stres związany z nieporozumieniem 125
Zrozumienie społeczne i szkoła 128
Rozumienie emocji 131
Jak nie uczyć o emocjach 133
Nauka o życiu społecznym: jaki jest cel? 134
Rola niewypowiedzianych założeń 136
Część druga. Życie z autyzmem
Rozdział 7. Co trzeba zrobić, by „mieć to coś” 141
„Mieć to coś” w akcji 147
Nauczyciele, którzy „mają to coś” 152
Spotykanie ludzi, którzy są pozbawieni tego czegoś 153
To ważne, by wiedzieć, jaka jest nasza rola 158
Rozdział 8. Mądrość grupy znajomych 159
Rodzice są ekspertami 160
Idź za głosem serca, kieruj się intuicją 163
Znajdź społeczność 164
Załóż, że szklanka jest w połowie pełna 165
Nie trać wiary 166
Zaakceptuj swoje emocje i wyrażaj je 168
Bądź odpowiednio asertywny, nie agresywny (i miej świadomość różnicy) 169
Wybieraj, o co walczysz 171
Odkryj poczucie humoru 172
Naciskaj na szacunek 173
Znajdź upust dla swojej energii 174
Rozdział 9. Prawdziwi eksperci 177
Ros Blackburn: „Nie udzielam się towarzysko” 178
Michael John Carley: „Musimy usłyszeć o tym, co jesteśmy w stanie zrobić” 182
Stephen Shore: „Zaakceptowali mnie” 186
Rozdział 10. Perspektywiczne spojrzenie 191
Rodzina Randallów: „Jeżeli daje się mu szansę, to on ją wykorzystuje” 192
Rodzina Correiów: „On uczy mnie, jak żyć” 197
Rodzina Domingue’ów: „Musimy iść za głosem serca” 201
Rodzina Canhów: „Musisz tyrać, żeby ci się udało” 206
Rozdział 11. Rozbudź ducha 211
Pytanie o możliwość wyzdrowienia 212
Inna rodzina, inne marzenia 214
Małe kroczki zmieniają perspektywę 216
Szczęście i świadomość siebie czy sukces edukacyjny? 217
Znaczenie samozaparcia 218
Rozdział 12. Ważne pytania 221
Przewodnik po źródłach 237
O modelu SCERTS® 243
Podziękowania 245
Indeks 249
SPIS TREŚCI
Słowo od autora 11
Przedmowa. Nowe spojrzenie na autyzm 13
Część pierwsza. Zrozumieć autyzm
Rozdział 1. Zapytaj „dlaczego?” 25
Wyzwanie labilności emocjonalnej 27
Strategie radzenia sobie w trudnych sytuacjach i zachowania stabilizujące 30
Ludzie jako czynniki regulujące 34
Dlaczego zrozumienie „zachowań” jest takie ważne 36
Jak dorośli mogą się przyczynić do utraty równowagi 37
Potęga słuchania i budowania zaufania 40
Rozdział 2. Słuchaj 45
Przedefiniowanie echolalii 47
Jak zrozumiałem echolalię 49
Alternatywny sposób komunikacji 52
Każda rodzina ma swój własny język 54
Echolalia jako strategia uczenia się 55
Słuchanie sprzyja komunikacji 58
Rozdział 3. Fascynacje 61
Potencjał fascynacji 62
Skąd się biorą fascynacje? 64
Król myjni samochodowych i inne niezwykłe opowieści o fascynacjach 67
Wykorzystywanie zainteresowań do budowania relacji 71
Fascynacje innymi ludźmi 73
Gdy fascynacje przysparzają problemów 75
Nauka – „na wszystko jest czas i miejsce” 76
Wykorzystywanie mocnych stron 77
Rozdział 4. Zaufanie, strach i kontrola 81
Nieumiejętność zaufania 82
Zaufanie do własnego ciała 83
Zaufanie do świata 84
Zaufanie do ludzi 87
Funkcja strachu 88
Pomóc dzieciom pokonać strach 89
Kontrola: naturalna reakcja na strach i niepokój 93
W jaki sposób dzieci wywierają kontrolę 94
Kontrola w relacjach międzyludzkich 97
Budowanie zaufania 97
Rozdział 5. Pamięć emocjonalna 101
Wpływ pamięci emocjonalnej 102
Jak wspomnienia mogą wyjaśnić zachowanie 103
Wszystko może się do tego przyczynić 106
Lekcja o PTSD 108
Jak można stwierdzić, czy pamięć emocjonalna jest problemem? 110
Radzenie sobie z pamięcią emocjonalną: jak pomóc? 110
Praca nad pozytywną pamięcią emocjonalną 111
Rozdział 6. Zrozumienie społeczne 115
Wyzwanie związane z przyswajaniem reguł społecznych 116
Trudności w odczytywaniu sytuacji towarzyskich 119
Ograniczenia możliwości przyswojenia zasad społecznych 120
Przestrzeganie zasad może prowadzić do nieporozumień 122
Znaczenie dosłowności 123
Kiedy szczerość jest najlepszą strategią 124
Stres związany z nieporozumieniem 125
Zrozumienie społeczne i szkoła 128
Rozumienie emocji 131
Jak nie uczyć o emocjach 133
Nauka o życiu społecznym: jaki jest cel? 134
Rola niewypowiedzianych założeń 136
Część druga. Życie z autyzmem
Rozdział 7. Co trzeba zrobić, by „mieć to coś” 141
„Mieć to coś” w akcji 147
Nauczyciele, którzy „mają to coś” 152
Spotykanie ludzi, którzy są pozbawieni tego czegoś 153
To ważne, by wiedzieć, jaka jest nasza rola 158
Rozdział 8. Mądrość grupy znajomych 159
Rodzice są ekspertami 160
Idź za głosem serca, kieruj się intuicją 163
Znajdź społeczność 164
Załóż, że szklanka jest w połowie pełna 165
Nie trać wiary 166
Zaakceptuj swoje emocje i wyrażaj je 168
Bądź odpowiednio asertywny, nie agresywny (i miej świadomość różnicy) 169
Wybieraj, o co walczysz 171
Odkryj poczucie humoru 172
Naciskaj na szacunek 173
Znajdź upust dla swojej energii 174
Rozdział 9. Prawdziwi eksperci 177
Ros Blackburn: „Nie udzielam się towarzysko” 178
Michael John Carley: „Musimy usłyszeć o tym, co jesteśmy w stanie zrobić” 182
Stephen Shore: „Zaakceptowali mnie” 186
Rozdział 10. Perspektywiczne spojrzenie 191
Rodzina Randallów: „Jeżeli daje się mu szansę, to on ją wykorzystuje” 192
Rodzina Correiów: „On uczy mnie, jak żyć” 197
Rodzina Domingue’ów: „Musimy iść za głosem serca” 201
Rodzina Canhów: „Musisz tyrać, żeby ci się udało” 206
Rozdział 11. Rozbudź ducha 211
Pytanie o możliwość wyzdrowienia 212
Inna rodzina, inne marzenia 214
Małe kroczki zmieniają perspektywę 216
Szczęście i świadomość siebie czy sukces edukacyjny? 217
Znaczenie samozaparcia 218
Rozdział 12. Ważne pytania 221
Przewodnik po źródłach 237
O modelu SCERTS® 243
Podziękowania 245
Indeks 249
Przedmowa. Nowe spojrzenie na autyzm 13
Część pierwsza. Zrozumieć autyzm
Rozdział 1. Zapytaj „dlaczego?” 25
Wyzwanie labilności emocjonalnej 27
Strategie radzenia sobie w trudnych sytuacjach i zachowania stabilizujące 30
Ludzie jako czynniki regulujące 34
Dlaczego zrozumienie „zachowań” jest takie ważne 36
Jak dorośli mogą się przyczynić do utraty równowagi 37
Potęga słuchania i budowania zaufania 40
Rozdział 2. Słuchaj 45
Przedefiniowanie echolalii 47
Jak zrozumiałem echolalię 49
Alternatywny sposób komunikacji 52
Każda rodzina ma swój własny język 54
Echolalia jako strategia uczenia się 55
Słuchanie sprzyja komunikacji 58
Rozdział 3. Fascynacje 61
Potencjał fascynacji 62
Skąd się biorą fascynacje? 64
Król myjni samochodowych i inne niezwykłe opowieści o fascynacjach 67
Wykorzystywanie zainteresowań do budowania relacji 71
Fascynacje innymi ludźmi 73
Gdy fascynacje przysparzają problemów 75
Nauka – „na wszystko jest czas i miejsce” 76
Wykorzystywanie mocnych stron 77
Rozdział 4. Zaufanie, strach i kontrola 81
Nieumiejętność zaufania 82
Zaufanie do własnego ciała 83
Zaufanie do świata 84
Zaufanie do ludzi 87
Funkcja strachu 88
Pomóc dzieciom pokonać strach 89
Kontrola: naturalna reakcja na strach i niepokój 93
W jaki sposób dzieci wywierają kontrolę 94
Kontrola w relacjach międzyludzkich 97
Budowanie zaufania 97
Rozdział 5. Pamięć emocjonalna 101
Wpływ pamięci emocjonalnej 102
Jak wspomnienia mogą wyjaśnić zachowanie 103
Wszystko może się do tego przyczynić 106
Lekcja o PTSD 108
Jak można stwierdzić, czy pamięć emocjonalna jest problemem? 110
Radzenie sobie z pamięcią emocjonalną: jak pomóc? 110
Praca nad pozytywną pamięcią emocjonalną 111
Rozdział 6. Zrozumienie społeczne 115
Wyzwanie związane z przyswajaniem reguł społecznych 116
Trudności w odczytywaniu sytuacji towarzyskich 119
Ograniczenia możliwości przyswojenia zasad społecznych 120
Przestrzeganie zasad może prowadzić do nieporozumień 122
Znaczenie dosłowności 123
Kiedy szczerość jest najlepszą strategią 124
Stres związany z nieporozumieniem 125
Zrozumienie społeczne i szkoła 128
Rozumienie emocji 131
Jak nie uczyć o emocjach 133
Nauka o życiu społecznym: jaki jest cel? 134
Rola niewypowiedzianych założeń 136
Część druga. Życie z autyzmem
Rozdział 7. Co trzeba zrobić, by „mieć to coś” 141
„Mieć to coś” w akcji 147
Nauczyciele, którzy „mają to coś” 152
Spotykanie ludzi, którzy są pozbawieni tego czegoś 153
To ważne, by wiedzieć, jaka jest nasza rola 158
Rozdział 8. Mądrość grupy znajomych 159
Rodzice są ekspertami 160
Idź za głosem serca, kieruj się intuicją 163
Znajdź społeczność 164
Załóż, że szklanka jest w połowie pełna 165
Nie trać wiary 166
Zaakceptuj swoje emocje i wyrażaj je 168
Bądź odpowiednio asertywny, nie agresywny (i miej świadomość różnicy) 169
Wybieraj, o co walczysz 171
Odkryj poczucie humoru 172
Naciskaj na szacunek 173
Znajdź upust dla swojej energii 174
Rozdział 9. Prawdziwi eksperci 177
Ros Blackburn: „Nie udzielam się towarzysko” 178
Michael John Carley: „Musimy usłyszeć o tym, co jesteśmy w stanie zrobić” 182
Stephen Shore: „Zaakceptowali mnie” 186
Rozdział 10. Perspektywiczne spojrzenie 191
Rodzina Randallów: „Jeżeli daje się mu szansę, to on ją wykorzystuje” 192
Rodzina Correiów: „On uczy mnie, jak żyć” 197
Rodzina Domingue’ów: „Musimy iść za głosem serca” 201
Rodzina Canhów: „Musisz tyrać, żeby ci się udało” 206
Rozdział 11. Rozbudź ducha 211
Pytanie o możliwość wyzdrowienia 212
Inna rodzina, inne marzenia 214
Małe kroczki zmieniają perspektywę 216
Szczęście i świadomość siebie czy sukces edukacyjny? 217
Znaczenie samozaparcia 218
Rozdział 12. Ważne pytania 221
Przewodnik po źródłach 237
O modelu SCERTS® 243
Podziękowania 245
Indeks 249
Wybierz rozdziały:
Wartość zamówienia:
0.00 zł