Łemkowszczyzna zapamiętana
Opowieści o przeszłości i przestrzeni
Seria: Anthropos
Liczba stron: 446
Format: 16,5x23,5 cm
Data publikacji: 16.05.2013
Data wydania e-booka: 14.04.2023
Opis książki
Książka poświęcona jest problemowi antropologicznego badania pamięci na przykładzie pamięci Łemków w Polsce i na Ukrainie. Zaprezentowane zostały tu praktyki narracyjne Łemków – tryb ich konstrukcji, treść, którą są wypełniane oraz sposoby posługiwania się nimi w strategiach grupowej autoprezentacji. Punktem wyjścia stało się pytanie o to, co i jak prezentują łemkowskie narracje wspomnieniowe, do kogo są adresowane, jaki użytek czynią z nich Łemkowie. Zamiarem autorki było dotarcie do mechanizmów budowania obrazów przeszłości, uzgadniania ich zawartości i wykorzystywania dla grupowych celów, a także zrozumienie autotematyczności Łemków. W oparciu o źródła zastane (kilkadziesiąt łemkowskich relacji wspomnieniowych opublikowanych w Polsce i na Ukrainie) oraz wywołane (wywiady z obecnymi i byłymi, żyjącymi dziś na Ukrainie, mieszkańcami jednej z łemkowskich wsi) autorka prześledziła pracę pamięci, ukazała dominujące treści pamięci łemkowskiej oraz związane z nimi strategie autoprezentacji.
Patrycja Trzeszczyńska jest jedną z badaczek, antropolożek młodego pokolenia, które na nowo, z wielką świadomością teoretyczną i metodologiczną odkryło „teren" w etnologii. Łemkowszczyzna zapamiętana. Opowieść o przeszłości i przestrzeni należy do nielicznych i niezwykle wartościowych publikacji we współczesnej antropologii, w sposób harmonijny łączących teorię i praktykę, gdzie głębokie i krytyczne spojrzenie na teorię i metodologię badań spotyka się z materiałem empirycznym pozyskanym w trakcie samodzielnych badań terenowych. (...)
Zasadniczym przesłaniem pracy jest problematyzacja „kultury pamięci" Łemków i tożsamości opartej na pamięci oraz wykazanie, iż pamięć zbiorowa nie jest w obrębie wspólnoty tożsama. Pomimo wyraźnej lokalizacji badań, płynące z nich uogólnienia teoretyczne daleko wykraczają poza ten wąski kontekst, wpisując się w główny nurt współczesnych debat antropologicznych na temat tożsamości etnicznej, społecznych form pamięci czy statusu danych pisanych/ mówionych. (...)
Książka Patrycji Trzeszczyńskiej jest świadectwem krytycznego stosunku do zastanego stanu dyscypliny oraz umiejętności formułowania odważnych poglądów naukowych, na tyle śmiałych, że powinny sprowokować bardzo poważną dyskusję w wielu kręgach naukowych, w obrębie kilku dyscyplin akademickich, a także poza nimi, w ramach społeczności lokalnych, których kwestie praca porusza.
Z recenzji dra hab. Marcina Brockiego
Patrycja Trzeszczyńska jest jedną z badaczek, antropolożek młodego pokolenia, które na nowo, z wielką świadomością teoretyczną i metodologiczną odkryło „teren" w etnologii. Łemkowszczyzna zapamiętana. Opowieść o przeszłości i przestrzeni należy do nielicznych i niezwykle wartościowych publikacji we współczesnej antropologii, w sposób harmonijny łączących teorię i praktykę, gdzie głębokie i krytyczne spojrzenie na teorię i metodologię badań spotyka się z materiałem empirycznym pozyskanym w trakcie samodzielnych badań terenowych. (...)
Zasadniczym przesłaniem pracy jest problematyzacja „kultury pamięci" Łemków i tożsamości opartej na pamięci oraz wykazanie, iż pamięć zbiorowa nie jest w obrębie wspólnoty tożsama. Pomimo wyraźnej lokalizacji badań, płynące z nich uogólnienia teoretyczne daleko wykraczają poza ten wąski kontekst, wpisując się w główny nurt współczesnych debat antropologicznych na temat tożsamości etnicznej, społecznych form pamięci czy statusu danych pisanych/ mówionych. (...)
Książka Patrycji Trzeszczyńskiej jest świadectwem krytycznego stosunku do zastanego stanu dyscypliny oraz umiejętności formułowania odważnych poglądów naukowych, na tyle śmiałych, że powinny sprowokować bardzo poważną dyskusję w wielu kręgach naukowych, w obrębie kilku dyscyplin akademickich, a także poza nimi, w ramach społeczności lokalnych, których kwestie praca porusza.
Z recenzji dra hab. Marcina Brockiego
O Autorce
Patrycja Trzeszczyńska, etnolożka i ukrainoznawczyni, adiunkt w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się antropologią pamięci i przestrzeni, związkami antropologii i literaturoznawstwa (narracja, literatura dokumentu osobistego) oraz antropologią etniczności. W Polsce i na Ukrainie prowadzi badania nad kulturową autoprezentacją mniejszości, folkloryzmem, ekspresjami kulturowymi, regionalizmem i konstruowaniem wizerunku regionów. Autorka artykułów poświęconych łemkowskiej pamięci zbiorowej, religijności Łemków, praktykom autoprezentacyjnym, mityzacji przestrzeni, folkloryzmowi.
Język publikacji
polski
Tytuł w języku angielskim
The Lemko Land remembered : the stories about the past and the space
Wydanie
pierwsze
Autorzy
Patrycja Trzeszczyńska
Projekt okładki
Agnieszka Kucharz-Gulis
ISBN: 978-83-233-3487-3
e-ISBN (pdf): 978-83-233-8834-0
POLECANE KSIĄŻKI
NOWOŚCI
Of What Is Passing: Present-Tense Narration in the Contemporary Historical Novel
( Oprawa miękka ze skrzydełkami )
44,10
zł
35,28
zł
Encounters in Theatre and Liberature: B.S. Johnson and Zenkasi
( Oprawa miękka ze skrzydełkami )
47,25
zł
37,80
zł
Łemkowszczyzna zapamiętana
Opowieści o przeszłości i przestrzeni
SPIS TREŚCI
Wstęp 9
Problem badawczy 9
Stan badań 13
Struktura książki 30
1. Przedmiot i metoda badań 33
1.1. Założenia teoretyczne 33
1.2. Zakres terytorialny i czasowy pracy. Podstawowe pojęcia: pamięć, przestrzeń, autoprezentacja, narracja 39
1.3. Metodologia. Techniki i narzędzia badawcze 41
1.4. Metoda biografi czna w naukach społecznych i jej zastosowanie do analizy piśmiennictwa łemkowskiego 45
1.5. Omówienie przebiegu badań i źródeł danych 56
2. Przeszłość Łemków jako materia pamięci zbiorowej 63
2.1. Łemkowie – kontekst historyczny i kulturowy 63
2.1.1. Terytorium, etnonim, etnogeneza, wyznanie, tożsamość etniczna i odrębność kulturowa 63
2.1.2. Dzieje najnowsze Łemków. Wykorzenienie 76
2.1.3. Wysiedlenia do USRR 83
2.1.4. Wysiedlenia w ramach akcji „Wisła” 92
2.1.5. Życie wysiedleńców w Polsce 96
2.1.6. Życie wysiedleńców w USRR 100
2.2. Tożsamość kulturowa Łemków 107
3. Łemkowska pamięć kulturowa 113
3.1. Pojęcie pamięci i jego zastosowanie w przypadku społeczności Łemków 113
3.2. Łemkowska pamięć i zapominanie 122
3.3. Przestrzeń i genius loci jako składniki łemkowskiej pamięci kulturowej 133
4. Opowiadanie przeszłości. Pamięć w twórczości wspomnieniowej 141
4.1. Autobiografizm i literatura dokumentarna 141
4.2. Pamiętniki i relacje wspomnieniowe Łemków – wprowadzenie 149
4.3. Motywacje napisania i typologia łemkowskich pamiętników 160
4.4. Konstrukcja wspomnień i budowanie narracji w typie świadectwa, wyznania i apoteozy: pamiętnik, autobiografia, impresje 168
4.4.1. Łemkowskie pamiętniki 169
4.4.2. Łemkowskie autobiografie 194
4.4.3. Łemkowskie impresje 219
4.5. Pomiędzy monografią, samoobroną i kroniką z dziejów 232
4.5.1. Monografie łemkowskich wsi 236
4.5.2. Samoobrona Łemków 256
4.5.3. Zbiory wspomnień 271
4.6. Pamiętniki konkursowe i łemkowskie projekty historii mówionej 290
4.7. Podsumowanie. Strategie autoprezentacyjne w piśmiennictwie Łemków 310
5. Opowiadanie przeszłości. Pamięć w narracjach Łemków z obu stron granicy (na przykładzie byłych i obecnych mieszkańców Komańczy) 319
5.1. Pamięć Łemków w świetle wywiadów 319
5.1.1. Pamięć Łemków – współczesnych mieszkańców Komańczy 320
5.1.2. Pamięć wysiedleńców z Komańczy na Ukrainie 328
5.2. Miejsce dawne, miejsce codzienne dla tych, którzy wrócili, i tych, którzy zostali 337
5.2.1. Najstarsze dzieje 338
5.2.2. Wojenne opowieści 348
5.2.3. Wysiedlenia 352
5.2.4. Nowa Komańcza 366
5.3. Miejsce wyobrażone w narracjach Łemków z Ukrainy 371
5.3.1. Dawna Komańcza, dawne życie 371
5.3.2. Wojna i wysiedlenia 375
5.3.3. Życie na radzieckiej Ukrainie 379
5.3.4. Komańcza w pamięci 388
5.4. Podsumowanie. Porównanie obrazów miejsca stworzonych przez rozmówców z obu stron granicy 395
Zakończenie 403
Bibliografia 413
Пам’ять Лемкiвщини. Розповiдi про минуле i простiр 439
The Lemko Land Remembered: the Stories about the Past and Space 441
Problem badawczy 9
Stan badań 13
Struktura książki 30
1. Przedmiot i metoda badań 33
1.1. Założenia teoretyczne 33
1.2. Zakres terytorialny i czasowy pracy. Podstawowe pojęcia: pamięć, przestrzeń, autoprezentacja, narracja 39
1.3. Metodologia. Techniki i narzędzia badawcze 41
1.4. Metoda biografi czna w naukach społecznych i jej zastosowanie do analizy piśmiennictwa łemkowskiego 45
1.5. Omówienie przebiegu badań i źródeł danych 56
2. Przeszłość Łemków jako materia pamięci zbiorowej 63
2.1. Łemkowie – kontekst historyczny i kulturowy 63
2.1.1. Terytorium, etnonim, etnogeneza, wyznanie, tożsamość etniczna i odrębność kulturowa 63
2.1.2. Dzieje najnowsze Łemków. Wykorzenienie 76
2.1.3. Wysiedlenia do USRR 83
2.1.4. Wysiedlenia w ramach akcji „Wisła” 92
2.1.5. Życie wysiedleńców w Polsce 96
2.1.6. Życie wysiedleńców w USRR 100
2.2. Tożsamość kulturowa Łemków 107
3. Łemkowska pamięć kulturowa 113
3.1. Pojęcie pamięci i jego zastosowanie w przypadku społeczności Łemków 113
3.2. Łemkowska pamięć i zapominanie 122
3.3. Przestrzeń i genius loci jako składniki łemkowskiej pamięci kulturowej 133
4. Opowiadanie przeszłości. Pamięć w twórczości wspomnieniowej 141
4.1. Autobiografizm i literatura dokumentarna 141
4.2. Pamiętniki i relacje wspomnieniowe Łemków – wprowadzenie 149
4.3. Motywacje napisania i typologia łemkowskich pamiętników 160
4.4. Konstrukcja wspomnień i budowanie narracji w typie świadectwa, wyznania i apoteozy: pamiętnik, autobiografia, impresje 168
4.4.1. Łemkowskie pamiętniki 169
4.4.2. Łemkowskie autobiografie 194
4.4.3. Łemkowskie impresje 219
4.5. Pomiędzy monografią, samoobroną i kroniką z dziejów 232
4.5.1. Monografie łemkowskich wsi 236
4.5.2. Samoobrona Łemków 256
4.5.3. Zbiory wspomnień 271
4.6. Pamiętniki konkursowe i łemkowskie projekty historii mówionej 290
4.7. Podsumowanie. Strategie autoprezentacyjne w piśmiennictwie Łemków 310
5. Opowiadanie przeszłości. Pamięć w narracjach Łemków z obu stron granicy (na przykładzie byłych i obecnych mieszkańców Komańczy) 319
5.1. Pamięć Łemków w świetle wywiadów 319
5.1.1. Pamięć Łemków – współczesnych mieszkańców Komańczy 320
5.1.2. Pamięć wysiedleńców z Komańczy na Ukrainie 328
5.2. Miejsce dawne, miejsce codzienne dla tych, którzy wrócili, i tych, którzy zostali 337
5.2.1. Najstarsze dzieje 338
5.2.2. Wojenne opowieści 348
5.2.3. Wysiedlenia 352
5.2.4. Nowa Komańcza 366
5.3. Miejsce wyobrażone w narracjach Łemków z Ukrainy 371
5.3.1. Dawna Komańcza, dawne życie 371
5.3.2. Wojna i wysiedlenia 375
5.3.3. Życie na radzieckiej Ukrainie 379
5.3.4. Komańcza w pamięci 388
5.4. Podsumowanie. Porównanie obrazów miejsca stworzonych przez rozmówców z obu stron granicy 395
Zakończenie 403
Bibliografia 413
Пам’ять Лемкiвщини. Розповiдi про минуле i простiр 439
The Lemko Land Remembered: the Stories about the Past and Space 441
SPIS TREŚCI
Wstęp 9
Problem badawczy 9
Stan badań 13
Struktura książki 30
1. Przedmiot i metoda badań 33
1.1. Założenia teoretyczne 33
1.2. Zakres terytorialny i czasowy pracy. Podstawowe pojęcia: pamięć, przestrzeń, autoprezentacja, narracja 39
1.3. Metodologia. Techniki i narzędzia badawcze 41
1.4. Metoda biografi czna w naukach społecznych i jej zastosowanie do analizy piśmiennictwa łemkowskiego 45
1.5. Omówienie przebiegu badań i źródeł danych 56
2. Przeszłość Łemków jako materia pamięci zbiorowej 63
2.1. Łemkowie – kontekst historyczny i kulturowy 63
2.1.1. Terytorium, etnonim, etnogeneza, wyznanie, tożsamość etniczna i odrębność kulturowa 63
2.1.2. Dzieje najnowsze Łemków. Wykorzenienie 76
2.1.3. Wysiedlenia do USRR 83
2.1.4. Wysiedlenia w ramach akcji „Wisła” 92
2.1.5. Życie wysiedleńców w Polsce 96
2.1.6. Życie wysiedleńców w USRR 100
2.2. Tożsamość kulturowa Łemków 107
3. Łemkowska pamięć kulturowa 113
3.1. Pojęcie pamięci i jego zastosowanie w przypadku społeczności Łemków 113
3.2. Łemkowska pamięć i zapominanie 122
3.3. Przestrzeń i genius loci jako składniki łemkowskiej pamięci kulturowej 133
4. Opowiadanie przeszłości. Pamięć w twórczości wspomnieniowej 141
4.1. Autobiografizm i literatura dokumentarna 141
4.2. Pamiętniki i relacje wspomnieniowe Łemków – wprowadzenie 149
4.3. Motywacje napisania i typologia łemkowskich pamiętników 160
4.4. Konstrukcja wspomnień i budowanie narracji w typie świadectwa, wyznania i apoteozy: pamiętnik, autobiografia, impresje 168
4.4.1. Łemkowskie pamiętniki 169
4.4.2. Łemkowskie autobiografie 194
4.4.3. Łemkowskie impresje 219
4.5. Pomiędzy monografią, samoobroną i kroniką z dziejów 232
4.5.1. Monografie łemkowskich wsi 236
4.5.2. Samoobrona Łemków 256
4.5.3. Zbiory wspomnień 271
4.6. Pamiętniki konkursowe i łemkowskie projekty historii mówionej 290
4.7. Podsumowanie. Strategie autoprezentacyjne w piśmiennictwie Łemków 310
5. Opowiadanie przeszłości. Pamięć w narracjach Łemków z obu stron granicy (na przykładzie byłych i obecnych mieszkańców Komańczy) 319
5.1. Pamięć Łemków w świetle wywiadów 319
5.1.1. Pamięć Łemków – współczesnych mieszkańców Komańczy 320
5.1.2. Pamięć wysiedleńców z Komańczy na Ukrainie 328
5.2. Miejsce dawne, miejsce codzienne dla tych, którzy wrócili, i tych, którzy zostali 337
5.2.1. Najstarsze dzieje 338
5.2.2. Wojenne opowieści 348
5.2.3. Wysiedlenia 352
5.2.4. Nowa Komańcza 366
5.3. Miejsce wyobrażone w narracjach Łemków z Ukrainy 371
5.3.1. Dawna Komańcza, dawne życie 371
5.3.2. Wojna i wysiedlenia 375
5.3.3. Życie na radzieckiej Ukrainie 379
5.3.4. Komańcza w pamięci 388
5.4. Podsumowanie. Porównanie obrazów miejsca stworzonych przez rozmówców z obu stron granicy 395
Zakończenie 403
Bibliografia 413
Пам’ять Лемкiвщини. Розповiдi про минуле i простiр 439
The Lemko Land Remembered: the Stories about the Past and Space 441
Problem badawczy 9
Stan badań 13
Struktura książki 30
1. Przedmiot i metoda badań 33
1.1. Założenia teoretyczne 33
1.2. Zakres terytorialny i czasowy pracy. Podstawowe pojęcia: pamięć, przestrzeń, autoprezentacja, narracja 39
1.3. Metodologia. Techniki i narzędzia badawcze 41
1.4. Metoda biografi czna w naukach społecznych i jej zastosowanie do analizy piśmiennictwa łemkowskiego 45
1.5. Omówienie przebiegu badań i źródeł danych 56
2. Przeszłość Łemków jako materia pamięci zbiorowej 63
2.1. Łemkowie – kontekst historyczny i kulturowy 63
2.1.1. Terytorium, etnonim, etnogeneza, wyznanie, tożsamość etniczna i odrębność kulturowa 63
2.1.2. Dzieje najnowsze Łemków. Wykorzenienie 76
2.1.3. Wysiedlenia do USRR 83
2.1.4. Wysiedlenia w ramach akcji „Wisła” 92
2.1.5. Życie wysiedleńców w Polsce 96
2.1.6. Życie wysiedleńców w USRR 100
2.2. Tożsamość kulturowa Łemków 107
3. Łemkowska pamięć kulturowa 113
3.1. Pojęcie pamięci i jego zastosowanie w przypadku społeczności Łemków 113
3.2. Łemkowska pamięć i zapominanie 122
3.3. Przestrzeń i genius loci jako składniki łemkowskiej pamięci kulturowej 133
4. Opowiadanie przeszłości. Pamięć w twórczości wspomnieniowej 141
4.1. Autobiografizm i literatura dokumentarna 141
4.2. Pamiętniki i relacje wspomnieniowe Łemków – wprowadzenie 149
4.3. Motywacje napisania i typologia łemkowskich pamiętników 160
4.4. Konstrukcja wspomnień i budowanie narracji w typie świadectwa, wyznania i apoteozy: pamiętnik, autobiografia, impresje 168
4.4.1. Łemkowskie pamiętniki 169
4.4.2. Łemkowskie autobiografie 194
4.4.3. Łemkowskie impresje 219
4.5. Pomiędzy monografią, samoobroną i kroniką z dziejów 232
4.5.1. Monografie łemkowskich wsi 236
4.5.2. Samoobrona Łemków 256
4.5.3. Zbiory wspomnień 271
4.6. Pamiętniki konkursowe i łemkowskie projekty historii mówionej 290
4.7. Podsumowanie. Strategie autoprezentacyjne w piśmiennictwie Łemków 310
5. Opowiadanie przeszłości. Pamięć w narracjach Łemków z obu stron granicy (na przykładzie byłych i obecnych mieszkańców Komańczy) 319
5.1. Pamięć Łemków w świetle wywiadów 319
5.1.1. Pamięć Łemków – współczesnych mieszkańców Komańczy 320
5.1.2. Pamięć wysiedleńców z Komańczy na Ukrainie 328
5.2. Miejsce dawne, miejsce codzienne dla tych, którzy wrócili, i tych, którzy zostali 337
5.2.1. Najstarsze dzieje 338
5.2.2. Wojenne opowieści 348
5.2.3. Wysiedlenia 352
5.2.4. Nowa Komańcza 366
5.3. Miejsce wyobrażone w narracjach Łemków z Ukrainy 371
5.3.1. Dawna Komańcza, dawne życie 371
5.3.2. Wojna i wysiedlenia 375
5.3.3. Życie na radzieckiej Ukrainie 379
5.3.4. Komańcza w pamięci 388
5.4. Podsumowanie. Porównanie obrazów miejsca stworzonych przez rozmówców z obu stron granicy 395
Zakończenie 403
Bibliografia 413
Пам’ять Лемкiвщини. Розповiдi про минуле i простiр 439
The Lemko Land Remembered: the Stories about the Past and Space 441
Wybierz rozdziały:
Wartość zamówienia:
0.00 zł