Środkowoeuropejczyk – gatunek na wymarciu?
Narracje tożsamościowe na wybranych przykładach prozy czeskiej i polskiej XX i XXI wieku
Opis książki
Środkowoeuropejczyk Magdaleny Brodackiej-Dwojak przychodzi o czasie, nareszcie się nie spóźnia, nie jest wczorajszy ani też nie w głowie mu fruwanie w obłokach, nie udaje kogoś innego, nie myli autoironii z autonegacją, nie traci tożsamości przez jej zwielokrotnienie, nie staje w poprzek drogi Europejczykowi, przyznaje, że ma wiele twarzy i że zdarza mu się upaść, zagaja istotną rozmowę ze światem i sąsiadom stara się patrzeć prosto w oczy, sam w oczach mając – obok dziedzicznego lęku – przebłysk nadziei. Mogłoby go nie być, lecz – wbrew jakże licznym i zdawałoby się trzeźwym sceptykom – rzeczywistym jawi się długie trwanie idei Europy Środkowej, co doskonale potrafi uchwycić autorka. Czytana w czas wojny w Ukrainie, książka Magdy Brodackiej-Dwojak przywraca nas Europie Środkowej, już nie tylko z otwartą raną przeszłości, także – a może przede wszystkim – ze świadomością, że horyzont przyszłości otwiera rodzinność tożsama z solidarnością z innymi.
Krzysztof Czyżewski
W XXI wieku problem Europy Środkowej wraca niczym bumerang i przyjmuje nowe oblicza. Warto zauważyć, że tożsamość środkowoeuropejska ma swoją długą tradycję, która poprzedza okres jej największej świetności, czyli lata 70. i 80. ubiegłego wieku. Książka Środkowoeuropejczyk – gatunek na wymarciu? Narracje tożsamościowe na wybranych przykładach prozy czeskiej i polskiej XX i XXI wieku opowiada o początkach idei Europy Środkowej, jej ewolucji, zanikaniach i powrotach, zestawiając ze sobą utwory prozatorskie pisarzy czeskich i polskich – tak sobie bliskie, a zarazem odległe kulturowo i historycznie.
Jest to pierwsza publikacja, która obejmuje niespełna osiemdziesiąt lat rozwoju pojęcia Europy Środkowej – od roku 1945 aż do dzisiaj. W centrum rozważań znajdują się powieści oraz eseje: Czesława Miłosza, Milana Kundery, Krzysztofa Czyżewskiego, Václava Havla, Jáchyma Topola, Andrzeja Stasiuka, Radki Denemarkowej i Olgi Tokarczuk. Pisarze ci dialogują ze sobą i uwidaczniają ważkie problemy, z którymi Środkowoeuropejczycy mierzą się również dziś: dominację imperialną wielkich sąsiadów, płynność granic państwowych, problem pograniczności i mniejszości narodowych, wyzwania potransformacyjne, ciągle niepełną tożsamość imitatorów, problemy w określeniu wspólnych celów i podjęciu współpracy. Jednym z zmierzeń niniejszej publikacji jest ukazanie, że Polacy i Czesi mogą odwołać się do dziedzictwa Europy Środkowej, które wykracza poza partykularne interesy i konteksty narodowe.
O Autorce
POLECANE KSIĄŻKI
NOWOŚCI
Of What Is Passing: Present-Tense Narration in the Contemporary Historical Novel
( Oprawa miękka ze skrzydełkami )
Środkowoeuropejczyk – gatunek na wymarciu?
Narracje tożsamościowe na wybranych przykładach prozy czeskiej i polskiej XX i XXI wieku
Środkowoeuropejczyk ciągle obecny, czyli krótkie dzieje jego skomplikowanych losów 11
1. Kim jestem – pytanie o tożsamość w sercu Europy 11
2. Próba definicji niedefiniowalnego, czyli krótka historia Europy Środkowej z perspektywy polskiej i czeskiej 15
3. Cele i struktura, czyli Europy Środkowej spotkania w tekstach 37
Inna Europa – wykorzeniona Europa? Od rodzinnej do Środkowej Europy – dialog z Czesławem Miłoszem 43
1. Związek esencji z egzystencją, czyli co się kryje za rodzinną Europą 43
2. Wierność zakorzenieniu. Europa przecięta na dwie części 47
3. Tożsamość podminowana – zmiana akcentów 60
3.1. Poczucie rzeczywistości i poczucie ewentualności, czyli o próbach odzyskiwania środkowoeuropejskiej formy 65
Agon, los, a może fatum? Milana Kundery zmagania z Europą Środkową 69
1. Księga śmiechu i zapomnienia, czyli dzieje odczarowania 69
2. Europa Środkowa – los czy fatum? 78
2.1. Chichot historii, czyli człowiek we mgle 84
3. Teoria kozła ofiarnego. Europa Środkowa jako laboratorium zmierzchu 87
3.1. A co, jeśli powieść umrze? Umrze też Europa Środkowa 92
4. Appendix do kondycji Środkowoeuropejczyka, czyli niebezpieczeństwa anachronizmu 95
Małe centra świata i ich pogranicza. O odzyskiwaniu Europy Środkowej w twórczości Krzysztofa Czyżewskiego 99
1. Etos Środkowoeuropejczyka, czyli życie według wartości 99
2. Nowy paradygmat Europy Środkowej – kartografia a kultura głęboka 103
2.1. Zadomowienie (w) prowincji. Orientacja solidarnościowa 107
3. Środkowoeuropejskie pogranicze – wstępne rozpoznanie 113
3.1. Kresowa translacja mapy – rekapitulacja 118
4. Człowiek pogranicza i sztuka budowania mostów 128
4.1. Coda – a co, jeśli 133
Środkowoeuropejska odyseja Jáchyma Topola i Andrzeja Stasiuka, czyli tożsamość zanegowana 135
1. Środek jest gdzie indziej, czyli koniec Wieku Imitacji 135
2. Antypolityka „nienormalności”. Wybuch Czasu w prozie Jáchyma Topola 140
3. Powrót Starego Czasu, czyli narracja wieczności. Zstąpienie do piekieł na skrwawionych ziemiach 160
3.1. Nie-samowite wezwanie do rewolucji (wartości) 165
4. Nie każdemu dane było żyć w dwóch światach – gra ze światłocieniem w twórczości Andrzeja Stasiuka 169
Słowa „prawdziwe”. Radki Denemarkowej zmagania z centralnością 189
1. Podejrzliwość wobec słów – wstęp do trylogii środkowoeuropejskiej 189
2. Epilog – Europa Środkowa jest wszędzie, czyli doktryna środka w Godzinach z ołowiu 216
2.1. Fikcja to tylko przepiękne odroczenie poznania 222
Eks-centryczna opowieść o Europie Środkowej, czyli Olgi Tokarczuk wariacje o centralności 225
1. Poza horyzont znaczeń 225
2. Nieznośna dziwność świata, czyli gdzie bije serce Europy 228
3. Środki świata, pogranicza i „śródświaty” w Prawieku i innych czasach oraz Domu dziennym, domu nocnym 233
4. Księgi Jakubowe – droga ku oświeceniu w Europie Środkowej i Wschodniej 242
4.1. Ognostyczna wizja porozumienia 250
Środkowoeuropejczyk w poszukiwaniu nadziei 255
Od Autorki 265
Bibliografia 267
Indeks nazwisk 283
Środkowoeuropejczyk – gatunek na wymarciu?
Narracje tożsamościowe na wybranych przykładach prozy czeskiej i polskiej XX i XXI wieku
SPIS TREŚCI
Środkowoeuropejczyk ciągle obecny, czyli krótkie dzieje jego skomplikowanych losów 11
1. Kim jestem – pytanie o tożsamość w sercu Europy 11
2. Próba definicji niedefiniowalnego, czyli krótka historia Europy Środkowej z perspektywy polskiej i czeskiej 15
3. Cele i struktura, czyli Europy Środkowej spotkania w tekstach 37
Inna Europa – wykorzeniona Europa? Od rodzinnej do Środkowej Europy – dialog z Czesławem Miłoszem 43
1. Związek esencji z egzystencją, czyli co się kryje za rodzinną Europą 43
2. Wierność zakorzenieniu. Europa przecięta na dwie części 47
3. Tożsamość podminowana – zmiana akcentów 60
3.1. Poczucie rzeczywistości i poczucie ewentualności, czyli o próbach odzyskiwania środkowoeuropejskiej formy 65
Agon, los, a może fatum? Milana Kundery zmagania z Europą Środkową 69
1. Księga śmiechu i zapomnienia, czyli dzieje odczarowania 69
2. Europa Środkowa – los czy fatum? 78
2.1. Chichot historii, czyli człowiek we mgle 84
3. Teoria kozła ofiarnego. Europa Środkowa jako laboratorium zmierzchu 87
3.1. A co, jeśli powieść umrze? Umrze też Europa Środkowa 92
4. Appendix do kondycji Środkowoeuropejczyka, czyli niebezpieczeństwa anachronizmu 95
Małe centra świata i ich pogranicza. O odzyskiwaniu Europy Środkowej w twórczości Krzysztofa Czyżewskiego 99
1. Etos Środkowoeuropejczyka, czyli życie według wartości 99
2. Nowy paradygmat Europy Środkowej – kartografia a kultura głęboka 103
2.1. Zadomowienie (w) prowincji. Orientacja solidarnościowa 107
3. Środkowoeuropejskie pogranicze – wstępne rozpoznanie 113
3.1. Kresowa translacja mapy – rekapitulacja 118
4. Człowiek pogranicza i sztuka budowania mostów 128
4.1. Coda – a co, jeśli 133
Środkowoeuropejska odyseja Jáchyma Topola i Andrzeja Stasiuka, czyli tożsamość zanegowana 135
1. Środek jest gdzie indziej, czyli koniec Wieku Imitacji 135
2. Antypolityka „nienormalności”. Wybuch Czasu w prozie Jáchyma Topola 140
3. Powrót Starego Czasu, czyli narracja wieczności. Zstąpienie do piekieł na skrwawionych ziemiach 160
3.1. Nie-samowite wezwanie do rewolucji (wartości) 165
4. Nie każdemu dane było żyć w dwóch światach – gra ze światłocieniem w twórczości Andrzeja Stasiuka 169
Słowa „prawdziwe”. Radki Denemarkowej zmagania z centralnością 189
1. Podejrzliwość wobec słów – wstęp do trylogii środkowoeuropejskiej 189
2. Epilog – Europa Środkowa jest wszędzie, czyli doktryna środka w Godzinach z ołowiu 216
2.1. Fikcja to tylko przepiękne odroczenie poznania 222
Eks-centryczna opowieść o Europie Środkowej, czyli Olgi Tokarczuk wariacje o centralności 225
1. Poza horyzont znaczeń 225
2. Nieznośna dziwność świata, czyli gdzie bije serce Europy 228
3. Środki świata, pogranicza i „śródświaty” w Prawieku i innych czasach oraz Domu dziennym, domu nocnym 233
4. Księgi Jakubowe – droga ku oświeceniu w Europie Środkowej i Wschodniej 242
4.1. Ognostyczna wizja porozumienia 250
Środkowoeuropejczyk w poszukiwaniu nadziei 255
Od Autorki 265
Bibliografia 267
Indeks nazwisk 283
Wybierz rozdziały:
Wartość zamówienia:
0.00 zł